سیر تاریخی اسلوبی های بافت فرش! فرش به عنوان «زیر انداز» در طول تاریخ با اسلوب های متفاوتی بافته شده است که هر کدام به جهت نوع متمایز بافت به نام هایی چون: نمد، بوریا، حصیر، کلیم، ورنی مسند، زیلو، جاجیم و در نوع پیشرفته آن قالی و قالیچه خوانده شده است. سرانجام فرش از مرحله دست باف خارج شده به مرحله ماشینی رسیده است.
بنابراین فرش از ابتدای پیدایش تاکنون چهار اسلوب کلی را به شرح زیر پشت سر نهاده است:
اسلوب اول: مالیدن (فرش نمدی)
مالیدن پشم حیوانات، اولین اسلوب تهیه زیرانداز منسوج بوده است. بشر در کنار جمع آوری آذوقه و شکار حیوانات فراگرفت که می تواند برای حفظ خود در برابر رطوبت و سرما از پشم به جهت داشتن عایق حرارتی استفاده کند؛ از همین رو پشم گوسفندان را پس از چیدن و مخلوط کردن آن با آب از طریق حرارت دادن و بعد مالیدن و کوفتن به صورت «نمد» در آورد.
اسلوب دوم: تنیدن تار و پود (فرش تخت)
بشر اولین بافته های تار و پودی را از تنیدن الیاف سلولزی (گیاهی) فراهم آورد، ولی بعد به مرور زمان از الیاف پشمی، کتانی، پنبه ای و ابریشمی استفاده کرد. در روش تنیدن تار و پود، «تار» به شبکه ای از الیاف عمودی گویند که از بالای بافته به پایین به طور موازی با هم کشیده می شود و پوده الیاف و رشته های افقی موازی با هم هستند که از میان تارها به زاویه ۹۰ درجه عبور داده شده اند.
فرش بوریا و حصیری با اسلوب تنیدن تار و پود گیاهی تهیه می شود و فرش که مواد اولیه آن از پشم یا ابریشم است با همین اسلوب یعنی تنیدن تار و پود و بدون پرز (خامه) به صورت تخت باف بافته می شود. فراورده های فرش گلیم از اسلوب های جزئی تری برخوردار هستند.
مطلب پیشنهادی: چگونه از فرش خود مراقبت کنیم؟
چنانچه این نوع فرش با ابزاری به نام «دار» بافته شوند فرآورده های آن به نام های: گلیم، سوماکی، ورنی، مسند، رندی، سوزنی، شور کی، گل برجسته و شیریکی پیچ خوانده می شوند و چنانچه این بافندگی به وسیله دستگاه صورت گیرد تولیدات آن به نام های: زیلو، جاجیم و خوانده می شوند.
فرق دستگاه بافندگی با دار بافندگی در فرایند بافت، آن است که اسلوب بافت را متفاوت می سازد. اسلوب بافته های فرش تخت باف رایج در هر منطقه با نامهای متفاوت مانند: گلیم باف، پیچ باف، جاجیم باف، پرزباف، اریب باف و با اوصاف ساختاری مانند: متراکم، معکوس، متعارف، متناوب، تار معلق، جفت قلاب تار اضافی، پود اضافی و چاکدار شناخته می شوند.
اصطلاح «گلیمینه» به زیراندازهایی که شبیه گلیم بافته می شوند اطلاق می گردد. فراوانی اندازه ها و نقوش این گلیمها بسیار گوناگون است و از محلی به محل دیگر فرق می کند. بو گولیوف در کتاب فرش های ترکمنی از قول ری اگل فرش شناس آلمانی در زمینه خاستگاه و پیشینه انواع گلیم ها یاد آوری می کند این نقوش بیشتر به منطقه جغرافیایی بستگی دارد نه منشأ نژادی.
بنابراین نمی توان گلیمی که از خطوط منحنی تشکیل شده به قبیله های آریایی و اگر به طرح های هندسی تزیین یافته است به قبیله های ترکمنی منسوب کرد.
اسلوب سوم: گره زدن (فرش پرزی گره دار)
این اسلوب علاوه بر تنیدن تار و پود با گره زدن رشته های پرزی به نام «خامه» به دور تار همراه است که باعث دوام بیشتر و پدید آمدن نقشه کامل نوع بافته می شود.
معروف ترین فراورده این اسلوب که به فرش گره خورده پرزدار معروف است «قالی» نام دارد. این نوع فرش دارای انواعی است با نام های: قالیچه، پشتی، ذرع و نیم، دو ذرعی، سجاده ای، پرده ای، پادری، کناره، سرانداز، خرسک، نقش برجسته، دورو، چهره ای، حجمی و سه بعدی که با گره هایی اعم از فارسی (غير متقارن)، ترکی (متقارن) با نوع دیگر گره خورده باشند.
اسلوب چهارم: ماشینی شدن (فرش ماشینی)
