قدمت فرش دستباف بیجار کردستان ایران برای چه دوره ای می باشد؟ اولین و متقدمین صنعت فرش بافی در ایران برای چه شهرستانی می باشد؟ بیجار از چه نامی در زبان کردی گرفته شده است؟
فرش بیجار مشهور به فرش آهنین یا فرش گروس یکی از مشهورترین فرش های ایرانی در جهان است.
مورد اطمینان‌ترین ریشه‌یابی نام شهر بیجار، برگرفته از درختان بید فراوان در منطقه بوده که آنجا بیدزار نام داشته‌است. در زبان کردی به بید (بی) و به زار (جار) گفته می‌شود، می‌توان گفت بیجار دگرگون شده کلمه بیدزار است.
شهرستان بیجار یکی از شهرستان های استان کردستان است که یکی از قدیمی ترین شهرستان های ایران به شمار می آید. بیجار در گذشته مرکز ولایت گروس بوده است. فاصله شهر بیجار تا سنندج مرکز استان کردستان ۱۴۲ و تا شهر تهران ۴۷۲ کیلومتر می‌باشد.
فرش دستباف بیجار اولین صنعت فرش بافی در ایران
بیجار منطقه‌ای کوهستانی که اطراف آن را کوه های بلندی احاطه کرده که آب و هوایی سرد و خشک دارد.
بیجار در بسیاری از منابع تاریخی از بیجار به عنوان گروس یاد می‌شود، گروس ولایتی به مرکزیت بیجار بود که تا قبل از تقسیم بندی استانی در دوره پهلوی اول وجود داشت.
جالب است بدانید که: در منطقه بیجار گروس به گویش های کلهری و گورانی نیز صحبت می‌کنند.
بیجار به عنوان یکی از اولین و متقدمین صنعت فرش بافی در ایران به حساب می‌آید، مناطق قالی بافی در گذشته و حال شامل شهر بیجار و روستا های اطرافش است و تعداد زیادی از قالی های قدیمی‌کردستان که هم اکنون در موزه های بزرگ فرش در داخل و خارج کشور نگهداری می‌گردند از قالی‌های بافت بیجار هستند.
شهرت و محبوبیت آن در جهان همواره این پرسش را مطرح می نماید که قدمت این اثر هنری در بیجار متعلق به چه دوره تاریخی است؟
با استناد به پژوهش های انجام شده می توان اینگونه بیان نمود، طرح نگاره های اسطوره ای منقوش بر فرش بیجار متاثر از تمدن های غرب فلات ایران بوده، که در نماد رمز های اسطوره ای در اشکال جانوری و گیاهی متجلی شده که قدمت هنر فرش بافی در این منطقه را به هزاره پیش از میلاد می رساند.
همچنین وجود فرش های بافت بیجار متعلق به دوره های صفویه، قاجار و پهلوی حاکی از رونق این هنر و شهرت آن در ایران و جهان است.
قالیبافی در این شهر دارای سابقه دیرینه ای است و قدمت بافت قالی های تاریخ دار بیجار (موجود در خارج از کشور) به سال (۱۲۶۶ ه.ق) باز می‌گردد. ویژگی شاخص قالی بیجار، ساختار متراکم این قالی هاست. بافت آن‌ها به گونه‌ایست که نمی‌توان آن ها را تا کرد.
ساختار مستحکم فرش بیجار
در مراحل اولیه تجارت فرش، اینگونه فرش ها را «لول» می نامیدند. این کلمه بیانگر استحکام بیش از حد فرش های بیجار است. برای تولید این فرش که مانند تخته محکم است، یک پود بسیار ضخیم را علاوه بر یکی دو پود نازک، وارد بافت فرش می‌کنند.
این عمل به صورت متناوب در تار و پود فرش تکرار می‌شود. با کوبیده شدن گره‌ای فرش توسط شانه آهنی، بافت فرش بسیار محکم‌تر می‌شود.
نقش فرش های این منطقه بیشتر شامل طرح‌های منظم است و به نسبت نوع روستایی آن، دارای خطوط ملایم تر و نقش مایه‌هایی طبیعی‌تری است. در این طرح ها، نقوش کلاسیک ایرانی بزرگ شده و در کنار نقش هایی که تحت تأثیر مدل های روستایی و قبیله‌ای است، دیده می‌شوند.
این قالیچه ها که از جذابیت و گیرایی خاص برخوردارند، بافتی ظریف دارند و اصالت و سادگی در طرح و رنگ آن ها مشهود است.
رنگ بندی فرش بیجار یا گروس
یکی از مشخصه‌های قالی بیجار یا گروس، رنگ‌های بکار رفته در آن است. تضاد جسورانه بین رنگ‌های به کار رفته، زیبایی این قالیها را دو چندان می‌کند. رنگ های ناب و شادی که بافنده کرد برای قالی هایش انتخاب می‌کند.
بیانگر طبیعت سرد وحشی و در عین حال رنگارنگ کردستان است در قالی های گروس به کار بردن رنگ های شاد و تند مانند قرمز و رنگ های متمایل به آن به ویژه رنگ های: چهره ای (یک اصطلاح محلی برای رنگ صورتی پررنگ) و صورتی و پوست پیازی، مشکی، سفید، حنایی و انواع سبزها در زمینه‌های سرمه‌ای و سفید و قرمز زیاد به چشم می‌خورد.
مطلب پیشنهادی: درباره دکتر خسرو سبحه بیشتر بدانیم!
بکار بردن رنگ‌های سبز و سفید و پیازی و کاهی بر زمینه لاکی شادابی دیگری بر فرش های گروس می دهد و نقش ها را در دید واضح و روشن و برجسته می‌نمایاند.
این جسارت را در کاربرد نوعی از رنگ زرد می‌توان دید که خاص فرش بیجار است و حتی در قالی های کف ساده که متن آن ها ساده و خلوت می‌باشد به کار می رفته است. در فرش های بیجار مانند بافته های برخی از مناطق غربی ایران گاهی کیفیت دو رنگی (رگه) نیز دیده می‌شود.
