اطلاعاتی در مورد تعیین و نگهداری نخ برای قالی و گلیم بافی در ایران است که ما در این مقاله می خواهیم انواع تعیین نخ و شیوه نگهداری آن را بیان کنیم. پس با ما تا آخر این مطلب همراه باشید.
در موارد متعددی بافنده ناگزیر است نخ مورد نیازش را مطابق نمونه های قبلی خریداری نماید و با آن ها را در مقایسه با یکدیگر انتخاب کند.
گاهی نیز بافنده ملزم است به تناسب ابزار کاری که در اختیار دارد به انتخاب نخ بپردازد یا دار گلیم بافی و سایر ابزار کار خود را بر مبنای ظرافت نخی که قرار است مورد استفاده قرار دهد تهیه و تنظیم نماید. به همین جهت داشتن اطلاعات ویژه ای در رابطه با تعین نمره نخ مورد نیاز بافندگان گلیم می باشد.
تعیین نخ در قالی و گلیم بافی ایرانی
در هر یک از کشور های جهان روش خاصی برای محاسبه نمره نخ اعمال می شود که رایج ترین آنها “سیستم متریک” (METRICHE)، انگلیسی (ENGLISH) فرانسوی (FRANZOSISCH) است که در آن ها نمره نخ از نسبت طول نخ بر وزن آن به دست می آید و سیستم های تکس (TEX)، دنير (DENIER) و شوتيشر (SCHOTTISCHER) که در آن ها نمره نخ از نسبت وزن نخ بر طول آن به دست می آید.
به طور مثال در روش های دسته اول هر چند متر از نخی که یک گرم وزن داشته باشد نمره ی آن نخ محسوب می شود یعنی اگر ۳۰ متر از نخی یک گرم وزن داشته باشد نمره نخ فرضی ۳۰ است و در صورتی که ۹۰ متر از نخی دارای همین وزن باشد نمره ی آن نخ ۹۰ است، به این ترتیب هر چه عدد حاصله بزرگتر باشد نخ دارای ظرافت بیشتری است در روش تعیین نمره نخ به شیوه ی تکس وزن هزار متر از نخ نمره ی آن محسوب می شود، به طور مثال اگر هزار متر از نخی ۴۰ گرم وزن داشته باشد نمره ی آن نخ ۴۰ است و به این ترتیب هر چه عدد به دست آمده کوچک تر باشد ظرافت نخی که مورد محاسبه قرار گرفته بیشتر است.
در مورد نگهداری پشم و مواظبت از آن
گاهی نیز بافندگان گليم پشم چیده شده از گوسفندان را به صورت ناشور انبار می کنند و در زمان دیگری به شستن، ریسیدن، تابیدن و رنگرزی آن می پردازند که احتمال بید زدگی پشم ۳۰٪ بیشتر از انبار کردن پشم شسته است و اگر انبار کردن پشم ناشور صورت گیرد حتما باید پشم در ۶۵ درجه ی سانتی گراد حرارت خشک و سپس انبار شود، زیرا مواد خارجی موجود در پشم مانند خار و خاشاکی که هنگام چرا به پشم گوسفند چسبيده، عرق بدن دام که پشم به آن آغشته است، چربی که به طور طبیعی برای محافظت تار های پشم از پوست حیوان ترشح شده، محلول های شیمیایی و دارو هایی که برای جلوگیری یا معالجه ی بیماری های پوستی بر روی بدن گوسفند مالیده شده و غیره سريعاً باعث هجوم انواع قارچ ها و باکتری ها شده و پشم فاسد می شود و خواص فیزیکی و شیمیایی پشم تا حد قابل توجهی کاهش می یابد.
مطلب پیشنهادی: نکات مهم در مورد نگهداری فرش دستباف
به طور مثال “کپک“ که از انواع قارچ های ذره بینی ساپروفیت در لابه لای پشم به وجود می آید، باعث بروز عوارضی در سطح خارجی الياف شده و موجب سستی و از بین رفتن رنگ پشم می شود و کلیه الیاف کراتینی مانند پر و مو مورد هجوم انواع بید و قارچ قرار می گیرند.
راه های مبارزه با آفات
برای مبارزه با این آفات از سموم شیمیایی خاصی استفاده می شود. انواع سموم که به بازار ارائه شده بسیار است که هر یک بر حسب نوع جنس و موقعیت محل مصرف آن باید مورد استفاده قرار گیرد. این نوع سموم به سه دسته تقسیم می شود.
دسته ی اول سموم تنفسی است که به صورت جامد (مانند نفتالین و کاغذ های آغشته به آن) و مایع (به صورت اسپری) در اختیار مصرف کنندگان قرار دارد.
دسته ی دوم سمومی است که در آب حل می شوند و بر الياف اثر فیزیکی دارند این سموم به صورت ظاهر روی الياف قرار می گیرند و تا قبل از شستشو اثر خود را حفظ می کنند.
دسته ی سوم سمومی است که در آب قابل حل بوده و بر الياف اثر شیمیایی دارد. این دسته از سموم پس از حل شدن در آب کم کم بر اثر حرارت جذب پشم شده و با کراتین آن ترکیب می شوند و نمی گذارند تا پشم توسط حشره ی بید از بین برود. برخی از این سموم در حرارت زیاد، بعضی در حرارت کم، گروهی در حین رنگرزی و تعدادی پس از عملیات رنگرزی قابل استفاده هستند و نام تعدادی از آنها به شرح زیر است:
- ميتين ال – پ (MTTIN LP ) میتین اف- اف (MITIN FF))
- میکروسايد ال – پ – آ (MICROCIDE LPA ) ايلان ب – ال- اس (EULAN BLS)
- ماس استکس ای- ال- ان (MYSTox ELN) ايلام یو۳۳ (EULAM U33)
