تاریخچه فرش پازیریک چند ساله است؟ آیا تولید قالی و قالیچه تأثیر بر اشتغالزایی در ایران داشته است؟ مشکلات این صنف قالیبافان ایرانی چیست؟
ایـران کشـوری بـا فرهنـگ و هنـری خـاص و بـی بدیـل اسـت و قدمـت تمدنـش چیـزی کـم از قدمـت تاریـخ آن نـدارد، صنعت فـرش بافی از دیربـاز در کشـورمان رونق داشـته و هنـوز هـم در دنیـا بـی رقیـب اسـت.
کهـن تریـن قالیچـه ی جهان، قالـی پازیریـک کـه قدمـت آن بـه قـرن هـا پیـش از میـاد مسـیح بـر مـی گـردد، بـا بافت و نقـش و نـگاری ایرانـی سـندی بـر ایـن ادعـا مـی باشـد.
تاریخچه قالی ایرانی و تأثیر بر اشتغالزایی
تحقیقـات زیـادی بـا دسـتگاه هـای مختلـف از جملـه بـا رادیواکتیـو بـر روی فـرش پازیـرک انجـام شـده تـا قدمـت دقیـق آن مشـخص شـود امـا نتایـج هربـار بـا زمـان قبـل متفـاوت بـوده اسـت امـا طبق بررسـی هـای «رودنکـو کاشـف پازیرک» بـر طرح هـای تخـت جمشـید شـباهت هـای زیـادی بین طـرح هـای ایـن دو اثر قدیمـی پیدا شـد و بـه همیـن دلیـل ایـن قالیچـه را بـه زمـان هخامنشـیان و قـرون چهـار و پنـج پیـش از میـاد نسـبت دادنـد و سـن پازیریـک را ۲۵۰۰ سـال تخمیـن زده انـد.
ایـن فـرش در حـال حاضـر در مـوزه ی آرمیتـاژ روسـیه نگـه داری مـی گـردد. فـرش دسـتباف در تمامـی ادوار تاریخـی بـا زندگـی و معیشـت ایرانیان عجین گشـته اسـت، فـرش دسـتباف ایرانـی بهتریـن دوره خویـش را در عصـر صفـوی و بـا شـاه عبـاس تجربـه کرده اسـت.
شـاه عباس بـا تأسـیس کارگاه قالیبافـی در کنـار قصر های زیـر نظـر سـلطنتی خـود بیـن چهـل سـتون تـا میـدان شـاه بافنـدگان را مسـتقیما داشـت تـا از کیفیـت بافـت و ظرافـت آن ها مطمئن شـود.
یادداشـت های سـیاحانی چون تاورنیـه، شـاردن، رابـرت شـرلی تأییـدی برایـن گفتـار اسـت. تاریخچه فرش ایرانی و تاثیر آن بر اشتغالزایی در عصـر صفـوی؛ ایجـاد روابـط تجـاری بـا کشـورهای اروپایـی و ورود جهانگـردان و سـیاحان و سـفرا بـه ایـران زمینـه گسـترش روابـط فرهنگـی، تجـاری را بـا دیگـر کشـورها فراهـم سـاخت و اسـتقبال از قالـی هـای نفیـس ایرانـی در اروپـا براهمیـت دســتبافی و رونــق سفارشــات افــزود.
شـاه عبـاس بـا گـردآوری بهتریـن نقاشـان و طراحـان و بافنـدگان از اقصـی نقـاط کشـور و تجمـع آن هـا در کارگاه هـای سـلطنتی شـاهکار های بـی نظـری را در هنـر فرشـبافی سـبب شـد و نقـش هـای قالی بـا الهـام از نقوش مینیاتـور و تذهیب، توسـط هنرمنـدان دگرگـون شـد. بـا انقـراض صفویـان هنر فرشـبافی کـم کـم از روزهـای اوج خویـش فاصلـه گرفـت.
فرش دستباف ایرانی هنر ساخت دست ایرانی
در حـال حاضـر فـرش دسـتباف ایرانـی یـک کالای سـنتی فاخـر و فرهنگـی بـوده و دارای ارزش افــزوده بــالا و اشتغالزایی گســترده ملــی اســت و مــی تــوان بــا حفــظ اصالـت هـای گذشـته و خالقیـت و نـوآوری در طرح هـا بـا همـت هنرمنـدان متعهـد، جایـگاه اولیـه فـرش ایـران را در بازار هـای جهانـی تـداوم بخشـد و هنر جاویـدان فرش را چـون همیشـه اعتـا بخشـید، بنابرایـن حوزه فرش دسـتباف بایـد از تمامـی جوانب مـورد حمایـت مسـئولان قـرار بگیـرد.
از آن جـا کـه فـرش دسـتباف از حوزه هایـی اسـت کـه می تـوان بـا کمتریـن هزینـه در روسـتا ها و شـهر ها اشـتغالزایی کـرد و کالاهـای فاخـر تولیـد شـده را بـه بازار هـای هـدف عرضـه کـرد نبایـد ظرفیت هـای حوزه فـرش دسـتباف را در اشـتغال شـهری و روسـتایی نادیـده گرفـت؛ بایـد با دید کارشناسـانه بـه بررسـی توانمندی هـای تولیدی، صادراتـی و اشـتغالزایی ایـن بخـش در ایجـاد اشـتغال پایـدار پرداخت.
بـا توسـعه و توانمند سـازی تعاونی هـا و اتحادیه هـای فـرش دسـتباف مـی تـوان گامـی مثبـت در راسـتای حفـظ و اسـتمرار اشـتغال، تولیـد و صـادرات فـرش ایرانی برداشـت کـه بسـتر آشـنایی بیشـتر با ظرفیت هـای فـرش دسـتباف را فراهـم خواهـد کرد.
تصویـب قانـون مالیاتـی در حوزه فـرش دسـتباف و معافیـت مالیاتـی تمامـی بخـش هـای دسـت انـدر کار در فرآینـد تولیـد فـرش یکـی دیگـر از راه هـای رونـق در هنـر و صنعـت قالـی و ایجـاد اشـتغال مـی باشـد.
در گذشـته شـاهد بودیـم کـه صادرکننـده و تولیدکننـد، فـرش دسـتباف از مالیـات معـاف بودنـد، امـا فروشـندگان بایـد مالیـات سـنگینی پرداخـت می کردنـد و ایـن موضـوع باعـث شـد تـا مالیـات بـر فـروش بـه بافنـده و تولیدکننـده هـم برسـد و برقیمـت هـا اثـر بگـذارد و ایـن افزایـش قیمـت همیشـه کاهـش مخاطـب را در پـی دارد.
توسعه شرایط اقتصادی فرش بافان
فـرش دسـتباف یکـی از مصادیـق بـارز جهـت توسـعه در شـرایط اقتصـاد مقاومتـی مـی باشـد. اهمیـت تولیـد فـرش در شـرایط بحـران اشـتغال و لـزوم افزایـش بهـره بـرداری بهینـه عوامـل تولیـد در کشـورمان مشـهود مـی باشـد و در صـورت توجـه و حمایـت کافـی ایـن بخـش قادرخواهـد بود کـه با صـادرات و اشـتغال جانبـی گوناگون بـرای اهـداف توسـعه و رشـد اقتصـادی نقـش قابـل مالحظـه ای داشـته باشـد.
بـه طـور خالصـه فـرش دسـتباف مـی تواند نقـش خـود را در اشـتغال بـه اشـکال زیر ایفــا نماید:
- ایجاد اشتغال با حد اقل سرمایه
- ایجاد اشتغال جانبی مختلف
- کمک به صادرات غیر نفتی و تأمین ارز خارجی
- حضور در بازارهاي بین المللی به عنوان کالای اقتصادی و فرهنگی
- تشـویق سـرمایه گـذاری در فعالیت هـای تولیـدی جانبـی، رفوگـری، نـخ ریسـی، رنگـرزی و غیره
- کمـک بـه صـادرات کالاهـای غیـر نفتـی بـه عنـوان بخشـی از موتـور محرکـه توسـعه اقتصـادی کشـور و بـه تبـع آن ایجـاد اشـتغال تولیـد فـرش دسـتباف به عنـوان یکـی از مزیت هـای نسـبی در اقتصـاد ایـران توانایی رقابـت بـا بخـش نفـت را دارا اسـت و مـی تـوان با بررسـی وضعیـت فرش دسـتباف در ایـران و کشـورهاي مهـم منطقـه اي و بیـان تعریفی درسـت و گویا از اقتصـاد مقاومتی، بـا بررسـی اهمیـت تولیـد فـرش دسـتباف بـه عنـوان یکـی از کاالهـاي مزیـت دار جهـت جایگزینـی بـا بخـش از صـادرات نفتـی، در حفـظ و رونـق ایـن حـوزه بیـش از پیـش اندیشـید و بـا تسـهیل امـور و مقابلـه بـا چالـش هـای پیـش رو در ایـن حـوزه گامـی موثـر در اعتـای فرهنـگ و هنـر ایرانی برداشـت.
در ادامه به ذکر چند نمونه از چالش های این حوزه می پردازیم:
- افزایــش تعــداد رقبــا: کشــورهای رقیــب در ســال هایــی کــه ایــران بــه دلیــل مشـکالتی از جملـه تحریـم و مشـکالت اقتصـادی از بازارهـای روز دنیا دور بـود وقت را مغتنـم شـمردند و بـه تولیـد و تصاحـب بازارهـای هـدف پرداختنـد.
- سـرقت طـرح هـاي ایرانـی: کشـورهاي رقیـب بـا اسـتفاده از طـرح و نقشـه هـاي ایـران اقـدام بـه تولیـد فـرش هایـي بـا طـرح هـای مشـابه ایرانـی ولـی بـا کیفیـت پاییــن پرداختــه انــد و گاهــی فــرش هــای کــم کیفیــت خــود را بــا نــام ایرانــی در بازارهـای هـدف ارایـه مـی نماینـد.
- تحریـم: مسـایل سیاسـی و تحریـم هـای گسـترده علیـه ایـران؛ عـدم صـادرات فـرش و نپیوسـتن ایـران بـه سـازمان تجـارت جهانـی را بـه دنبـال داشـت و میـدان را بـرای تاخـت و تـاز رقیبـان آمـاده کـرد.
- تولیـد بـی هـدف و بـدون نیـاز سـنجی: در کشـورمان تولیـد بـدون تحقیـق و بررســی در زمینــه خواســته و گرایــش مصــرف کننــدگان و نیــاز روز دنیــا در طــرح و نقـش و سـایز و بـدون شناسـایی سـایق کشـورهاي مختلـف و عـدم آشـنایی بـا تقاضـاي بازارهـاي هـدف صـورت مـی گیـرد کـه همیـن امـر سـبب رکـود و پذیرفته نشـدن در بـازار مـی باشـد.
- عـدم تبلیغـات و بازاریابـی مناسـب: فـرش دسـتباف عـاوه بـر تبلیغات سـنتی به تبلیغـات نـو آورانـه، خـاق و مـدرن نیـز در داخـل و خـارج از کشـور نیاز دارد، شـرکت گسـترده در نمایشـگاه هـای بیـن المللـی نیـز مـی توانـد در ایـن زمینه مفید باشـد.
- درصـد اسـتفاده از مـواد اولیـه نامرغـوب: افزایـش قیمـت مـواد اولیـه مرغـوب باعـث افزایـش قیمـت پایانـی فـرش می گـردد، برخـی از تولیـد کننـدگان به منطـور رهایی از رکـود و کسـب بـازار بـه مـواد اولیـه نامرغـوب کـه ارزانتـر مـی باشـد روي آورده اند و باعـث افـت کیفیـت بعضـی از فـرش هـا شـده انـد کـه خـود بـه تثبیـت رکـود دامن زده اسـت.
- درصـد عـدم خالقیـت و نـوآوری در طـرح و نقـش و سـایز: بـه روز نبـودن طـرح هـا بـا توجـه بـه نیـاز و امکانـات مـردم سـبب گرایش آن ها به سـمت فرشـهاي ماشـینی شـده اسـت زیـرا از تنـوع بسـیاري در رنـگ و طـرح و سـایز برخوردار هسـتند.
- درصـد نبـود حمایـت کافـی از بافنـدگان: کافی نبودن دسـتمزد بافندگان و نداشـتن و وجـود مشـکالت بیشـمار معیشـتی بـرای این قشـر از جمله مهمترین معضـات این حـوزه مـی باشـد کـه نیازمنـد تجدیـد نظـر در قوانیـن موجـود و حمایـت بی دریـغ از ایـن قشـر می باشـد.
