رج و رجشمار چیست؟ در مورد فرش و قالی دستباف تبریز چقدر می دانید؟ آیا مقیاس کیفیت فرش رج است؟ فرش دستباف اعلاء ایرانی دارای چند گره یا رج می باشد؟
فرش و قالی دستباف ایرانی از زمان قدیم تا حالا یک کالای تماماً ایرانی محسوب شده است. برای کیفیت سنجی انواع فرش ایرانی از مقایل رج استفاده می شود.
ما در این آموزش سعی در توضیح رج یا گره فرش داریم. پس با ما همراه باشید.
رج در فرش و قالی دستباف چیست؟
کیفیت فرش و قالی دستباف به میزان و تعداد گره هایی است که در مقیاسی معین بافته می‌شود و از آن با عنوان تراکم یاد می‌شود.
تراکم یکی از موارد برای تعیین کیفیت و ارزشمندی فرش دستباف و ماشینی است و رج یکی از مقیاس های اندازه‌گیری تراکم فرش و قالی دستباف است.
رجشمار به کسی می گویند که گره های فرش را می شمارد برای این که مشخص کند کیفیت فرش در چه مقیاس یا اندازه ای است.
روش کیفیت سنجی فرش قدمتی به اندازه تاریخ بافت فرش و قالی در ایران دارد و جالب است بدانید که با مفهوم مقایس ذرع هم یکی می باشد.
رج در فرش بافی تبریز به معنای گره است اما برای درک مفهوم رجشمار باید در ابتدا با مقیاس اندازه‌گیری ذرع آشنا شویم.
شهر تبریز از جمله جزء شهر های ایران است که به داشتن فرش های نفیس دستباف مشهور است و مقیاس کیفیت سنجی فرش (رج) از تبریز وارد فرش و قالی های دستباف ایران شد.
مردمان فرش باف تبریزی برای تعیین تراکم بافت فرش، تعداد گره های آن را در مقیاسی معین اندازه‌گیری می‌کنند و رج پایه و اساس این اندازه‌گیری است.
هر رج در تبریز معادل ۱۱۲ سانتی‌متر است. برای اندازه‌گیری تعداد گره های فرش از ۱۶/۱ ذرع استفاده می‌کنند (۱۱۲ سانتی‌متر بر ۱۶ تقسیم می‌شود که حاصل آن ۷ سانتی متر است) یعنی در فرش تبریز، تعداد گره را در هر ۷ سانتی‌متر شمارش می‌کنند.
بنابراین در فرش بافی، هر رجشمار تبریز (فرش‌های ترکی بافت) معادل ۷ سانتی متراست و هرچقدر تعداد گره در این هفت سانتی متر بیشتر باشد به همان میزان فرش از تراکم بالاتری برخوردار است و در نتیجه فرشی نفیس و ارزشمند تر خواهد بود.
نحوه شمارش رج
محاسبه تعداد گره های فرش و قالی یا همان رج کار آسانی است. برای این منظور کافی است تا از یک خط کش در قسمت پشت فرش استفاده و با دقت تعداد گره ها را در ۷ سانتی‌متر شمارش کنید.
به این شکل متوجه خواهید شد فرش شما چقدر نفیس است.
بهترین شمارش رج فرش به صورت عرضی می باشد زیرا فرش و قالی های ایرانی به صورت عرضی بافته می شود. اما می توان در بعضی از فرش های ایرانی به صورت طولی هم شمارش کرد.
کیفیت بالای فرش از آن جا مشخص می شود که رجشمار در بخش هیا مختلف فرش به صورت یکسان باشد و این یکی از نشان های نفیس بودن فرش شما است.
رجشمار فرش تبریز
همان طور که گفته شد تعداد رج (گره) در هر رجشمار نشان دهنده ریز بافت و یا درشت بافت بودن فرش است.
فرش ریز بافت تراکم پایین تری نسبت به فرش درشت بافت دارد که در ۷ سانتی متر فرش درست باف کمتر از 40 گره یا رج است ولی در ریز بافت بالای ۴۰ گره در فرش می باشد.
میزانی که برای فرش های ریز بافت بین ۴۰ تا ۶۰ گره است و برای فرش های بسیار نفیس به بیش از ۶۰ گره در رجشمار می‌رسد.
فرش و قالی های دستباف ریز بافت به دلیل تراکم بالا، بافنده فرش از قلاب های خاصی استفاده می‌کند و گره های فرش را می‌بافد که به گره های متقارن و ترکی معروف هستند.
انواع رجشمار در فرش تبریز
فرش تبریز معمولاً با استفاده از الیاف پشم و ابریشم بافته می‌شوند و به فرش های تراکم بالا شهرت دارند. تراکم فرش تبریز را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
- ۲۵ × ۲۵: از انواع ارزان فرش دستباف به حساب می‌آیند و برای عرضه به بازار در نظر گرفته می‌شوند.
- ۳۰ × ۳۰: ازجمله فرش‌های دستباف معمولی تبریز هستند که این روزها کمتر بافته می‌شوند.
- ۳۵ × ۳۵: این نوع از فرش‌های تبریز بیشتر موردتوجه کشورهای اروپایی است.
- ۴۰ × ۴۰، ۵۰ × ۵۰، ۶۰ × ۶۰ و بالاتر از این اعداد به عنوان فرش‌های نفیس ریز بافت تبریزی به شمار می‌آیند که در بافت آنها از الیاف ابریشم استفاده می‌شود.
