معمای فرش پازیریک حل شد! پازیریک یکی از قدیمی ترین فرش بافته شده توسط ایرانیان در جهان است که با قدمت ۲۵۰۰ سال در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری میشود. دانشمندان خارجی در زمینه باستان شناسی توانستند به تازگی گره ای از معما و معماری این فرش زیبا و کهن بگشایند.
حل معمایی که در پس شیوه رنگرزی و رنگ های درخشان فرش پازیریک نهفته مانده بود. خیلی باورش سخت است که قدمت این فرش زیبا و با شکوه به قرن سوم پیش از میلاد دوره هخامنشیان باز می‌گردد.
کسی که این قالی ارزشمند را پیدا کرد کسی نیست جزء سرگی رودنکو اهل روسیه که در سال 1949 در هنگام کاوش باستان شناسی در ابتدای رشته کوه های آلتای در محدوده کشور بزرگ روسیه کشف و پیدا کند.
فرش پازیریک با قدمت دوره هخامنشی ایرانیان
اکتشافات بزرگی در جهان صورت گرفته ولی این اکتشاف بزرگترین اکتشاف قرن نزد دانشمندان نام گرفته که آن ها را به هیجان آورده است.
پژوهشگر موزه آرمیتاژ می‌گوید: «این فرش با توجه به ویژگی‌های سبک شناختی و جزئیات به کار رفته در آن مهم است. منشا این اثر تاریخی به امپراتوری پارسی دوره هخامنشی باز می‌گردد». النا استپانووا
در این میان بحث و جدل بر سر فرهنگ و دوره زمان بافت قالی پازیریک است که با این حال که همه دانشمندان اذعان دارن این فرش ایرانی است بنیاد فورد گفته است: «قالی پازیریک بافت ایران هخامنشی نیست و در همان محل آلتایی بافته شده است».
بنیاد فورد گفته است: «قالی پازیریک بافت ایران هخامنشی نیست و در همان محل آلتایی بافته شده است». بنیاد فورد
جالب است که بدانید! در سمت چپ و بالای این فرش دارای فرسایش و از بین بردگی است که نشان از زمان طولانی بافته شدن این فرش است.
معمای فرش پازیریک حل شد!
یک مسأله جالبی که زیبایی فرش را دو چندان کرده است رنگ و درخشنده بودن قالی پازیریک بعد از ۲۵۰۰ سال است. سوال و معمایی که ذهن همه دانشمندان این حوزه را به خود مشغول کرده بوده است.
به همین خاطر کارل مسلینگر از دانشگاه فریدریش الکساندر ارلانگن نورنبرگ تصمیم گرفت تا اسرار و معمای این فرش را حل و آن را فاش کند.
پژوهشکر کارل مسلینگر، نخستین در سال ۱۹۹۱ نمونه هایی از این فرش را برای انجام پاره ی آزمایش‌ها برداشت کرد. او به همراه تکنولوژی به روز و همکارانش با انجام پژوهش هایی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی تحقیقاتی را کلید زد.
ماجرای استفاده از تکنیک تخمیر در قالی پازیریک چه بود؟
محققان و دانشمندان با استفاده از تجهیزات به روز دنیا مانند: میکروسکوپ الکترونی روبشی به این پی بردند که پشم ها با یک تکنیک ویژه رنگ آمیزی شده و در آن از تبخیر الیاف پشم استفاده شده است. اما آن ها نمی توانستند به طور قطع در این زمینه اظهار نظر کنند به همین خاطر در مراحل بعدی پژوهش به استفاده از طیف سنج فلورسانس اشعه ایکس با وضوح بالا روی آوردند.
این تحقیق توسط آندره اسپات و راینر فینک، کارشناسان میکروسکوپ اشعه ایکس از دانشگاه فریدریش آلکساندر ارلانگن نورنبرگ، صورت پذیرفت.
در این مرحله بود که آنها در نهایت به طور قطع به این نتیجه رسیدند که تخمیر پشم موجب می‌شد رنگ به شدت در نخ های پشمی که فرش از آن بافته میشود رسوخ کند.
تخمیر چیست؟ آهار زنی و آهار گیری
به منظور افزایش استحکام در برابر پارگی، کاهش نیروی سایشی و خواباندن پرز های سطحی الیاف نخ های تار را آهار یا تخمیر می دهند. مواد آهاری، ماکرومولکول هایی هستند که ممکن است بر اثر پیوند بین خود و یا با الیاف تشکیل پوششی به دو نخ دهند.
آهار طبیعی عبارتند از: نشاسته‌ها و مشتقات آن ها، مشتقات سلولزی و (پروتئین ها).
آهار های مصنوعی عبارتند از: انواع پلی وینیل الکل ها، انواع پلی اکریلات و انواع کوپلیمر استایرین و مائیک اسید.
قبل از انجام عملیات تکمیل مرطوب لازم است آهار نخ تار پارچه با اندازه کافی بر طرف شود تا در مراحل شستشو ، سفیدگری و رنگرزی یا چاپ ، مزاحمت و نایکنواختی ایجاد نکند و در ضمن مقداری از مواد در تکمیل رنگ را به خود جذب نکند.
روش های آهارگیری عبارتند از: آهار گیری با اسید، آهار گیری با روش تخمیر، آهار گیری با اکسید کننده ها، آهار گیری با آنزیم ها.
اثبات اثر تخمیر در درخشندگی رنگ ها
بعد از حل معما دانشمندان و محققان با مقایسه تصاویر به دست آمده از فلورسنت از الیاف پشم به کار رفته در قالی پازیریک و الیاف پشمی که آن ها در آزمایشگاه رنگ و تخمیر کردند، اثر تخمیر را ثابت کردند.
آندریاس اسپات، پژوهشگر در دانشگاه فریدریش الکساندر ارلانگن نورنبرگ یافته های پژوهش را این طور خلاصه می‌کند: «رنگرزی منسوجات یکی از کهن ترین صنایع دستی تمدن بشری به شمار می‌آید.
از نظر علمی، اصول بیوتکنولوژی و علم مواد را با هم ترکیب می‌کند. این صنعت از جانب بسیار قدیمی است اما از دیگر سو بسیار مدرن و پیشرفته است. استفاده از این رنگ دانه ها نشان داد که قدما به درستی بر استفاده از تکنیک تبخیر پشم پیش از رنگرزی برای افزایش سطح درخشندگی رنگرزی و تاثیر بیشتر رنگ روی پشم استفاده می‌کردند».
نقش زیبای ۲۸ اسب سوار
فرش پازیریک در موزه بزرگ و دیدنی آرمیتاژ یکی از آثار تماشایی برای علاقه مندان به شمار می‌آید. البته یک سمت این قالی کهن به دلیل رطوبت و قدمت پوسیده شده است.
قالی پازیریک دارای ۳۶۰۰ هزار گره می باشد. از نقش های منحصر به فرد این قالی نقش ۲۸ اسب سوارای است که در حاشیه قالی به تصویر در آمده است. همچنین تصاویری از انواع گل ها و گوزن روی این فرش کهن به چشم می‌خورد که یاد فرش های بافته شده ایرانی می اندازد.
فرهنگ پازیریک مربوط به قرن های سوم و ششم پیش از میلاد مسیح است. دوره ای که بدن های آدمیان مومیایی می شون و برخی از آثار مربوط به این دوره در اکتشافات باستان شناسانه به دست آمده و هم اکنون در موزه آرمیتاژ به نمایش گذاشته شده است.
