فرش دستباف جوشقان و نائین کاشان! قالی یا فرش نوعی گستردنیِ بافته شده از الیاف پنبه، پشم و در بعضی موارد ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار می‌رود.
به دست بافته پرزدار و گره‌دار، قالی گفته می‌شود. از آن جا که قالی و فرش همیشه نقش های زیبا بر خود داشته اند، امروزه به جنبه تزئینی آن نیز توجه می‌شود.
در ادامه انواع فرش دستباف ایران به کاشان و نائین سفر کریدیم تا با هنر دست مردمان جوشقان و نائین آشنا بشویم.
فرش و قالی دستباف جوشقان
جوشقان در جنوب غربی کاشان است. جوشقان از جمله کانون های قدیمی قالی بافی در ایران و دارای شهرت جهانی است. قطعه ای از قالی، که در قرن هجدهم بافته شده است و در موزه «ویکتوریا و آلبرت» نگهداری می شود از نظر جنس و طرح و رنگ با قالی کنونی جوشقان همانندی دارد. (پروفسور «پوپ» در کتاب خود تحقیقی درباره هنر ایران بیش از یک پنجم از ۱۵۲ تخته قالی های برگزیده تاریخی ایران را بافت و شقان می داند.)
چند قالیچه جوشقان که روی مقبره و در گاهی مقبرة «شاه عباس دوم» بود و اینک در موزه های «قم» و «ملی ایران» است نشان می دهد که درزمان شاه عباس» در قالی جو شقان، ابریشم و گلابتون زر و سیم نیز به کار می رفته است.
مطلب پیشنهادی: در مورد فرش دستباف کاشان بیشتر بدانیم!
قالی جوشقان را سالیان دراز است که با دو طرح جنگلی و کشمیری شناسند (کشمیری این تنها در میمه بافته می شود) و شهرتش اکنون به دلیل همین طرح جنگلی است که بافندگان جوشقان بی توجه به تقاضای بازار برای حفظ آن تلاش می کنند. نقشی که در قالی جوشقان به کار می رود، شکسته است.
در قالی جوشقان اکثر رنگها در مایه های زیبای سفید، سبز، آبی، صورتی، نارنجی و بید مشکی دیده می شود.
طرح جوشقانی
مدت دو قرن (شاید هم بیشتر) است که این طرح در محلی به همین نام بافته می شود و هنوز بافت آن در این ناحیه رواج دارد. در انواع طرح جوشقانی اختلافاتی مشاهده می شود. به این معنی که بعضی اوقات ترنج را حذف کرده اند و در موارد دیگر از لچک ها صرف نظر شده است.
در برخی موارد هیچ یک را به کار نبرده است ولی نقوش اصلی و حاشیه ها مدتی برابر با چندین نسل است که تغییری نکرده است. در بعضی موارد اشكال لوزی که در گوشه قرار گرفته در سراسر متن تکرار می شود. گاه با خطوط مجزا کننده همراه است و گاه بدون آن ظاهر می شود.
طرح جوشقانی مورد علاقه مردم ایران است. مدتی برابر با چندین نسل است که نسخه ساده شده آن در روستا های ریحان در ناحیه کمره و باز نسخه ساده تر آن در محال و مشک آباد واقع در اراک بافته می شود. در تبریز و همدان و گاه گاهی در ناحیه هریس نیز مورد استفاده قرار گیرد ولی در خراسان، کرمان و فارس به کلی ناشناخته است.
نوش آباد و ابوزید آباد
دو روستا نزدیک کاشان که بافندگی در آنجا از قدیم رواج دارد. از جمله رنگهای رایج در قالی بافی این دو کانون سفید، شکری، بلوری، گل بھی، سبز، آبی، قهوه ای، دوغی، صورتی، سرمه ای، گلی و طلایی است، در ابوزیدآباد قبلا فرشهای ظریف بافته می شد، ولی حالا در هر دو روستا بافندگان تمایلی به بافت ظریف ندارند.
فرش و قالی دستباف نائین
آغاز قالی بافی در نائین به دنبال کساد بازار عَبابافی در این منطقه است که پیش از جنگ جهانی دوم پیدا شد. تجربه عبابافان نائین در رشته کلاف های ظریف برای بافتن عبا یعنی ریز بافی در کار قالی بافی نیز به کار گرفته شد. در نتیجه قالی که از نظر ریزبافی در بازار ایران و اروپا خوب به فروش می رسید. بافندگان نائین در کار بافت قالی های ابریشمی نیز مهارت فراوان دارند.
رنگ بندی قالی روی رنگ سفید بیشتر تکیه می کنند. نقشه معروف به «غلط» از جمله طرح هایی است که در این کانون رواج دارد. از ویژگی های رنگ در قالی نائین تضاد میان رنگ های ملایم حاشیه و رنگهای تیره متن است. انواع لچک و ترنج های سنتی از جمله لچک و ترنج شاه عباسی و طرح های افشان در قالی بافی نائین دیده می شود.
قالی های نائین همگی باتار تابیده از نخ ۴ لا بالا و یا ۹ لا بافته می شود که نوع ۴ لای آن ظریف تر است.
