تا حالا شده به این فکر کنید اهمیت فرش در اسلام به چه اندازه ای بوده است؟ کلمه فرش (بساط) در قرآن چند بار آمده است؟ چگونگی طرح فرش ها در ایران به چه صورتی بوده است؟
اهمیت فرش در اسلام
از ابتدای ظهور اسلام روحانیون و حاکمان نه تنها با برخی از هنر ها مانند خط نگاری و هنر قالی بافی مخالفتی نداشتند، بلکه مروج و حامی آن ها گردیدند.
رونق خط نگاری برای کتابت آیات قرآن مجید و ترویج روز افزون هنر قالی بافی برای مفروش کردن مساجد و تکایا و انجام فریضه نماز بوده است. در قرآن کریم چند بار از واژه فرش و بساط استفاده شده است (آیه ۵۴ الرحمن، آیه ۴۸ الذاریات، آیه ۱۴۲ انعام، آیه ۲۲ بقره و آیه ۱۹ نوح).
در برخی از احادیث اسلامی نماز خواندن روی فرش هایی که منقوش به تصویر جانداران و صورت گرایی این گونه فرش ها بوده است منع شده است، همین حکم برای فرش های حریر و دیبا جاری است. در تمدن اسلامی فرش بافی، هنری ستوده شده، کاربردی و انتزاعی است و طراحی نقش های آن نماد شگفت انگیزی از مرتبه ای از تفکر و مراقبه است. در این نقش ها آدمی «وحدت در کثرت» و « کثرت در وحدت» را در می یابد.
چگونگی طرح فرش در اسلام
اکثر طرح های فرش هایی که در کشورهای اسلامی تولید می شود، نشأت گرفته از فرهنگ ایرانی است که جهان بینی خاصی را القا می کند.
طرح هایی چون محرابی، کتیبه ای، باغی، سجاده ای با نگاره های موجدار اسلیمی و گیاهی که نمایش حرکت و زایش است. فرشهای بهشتی با نهرهای پر آب، درختان سرسبز، گل و گیاه و انعکاسی از «بهشت موعود» و فرش های سجاده ای که برای فریضه نماز بافته شده اند.
نگاره اسلیمی را گرچه در برخی از ظرف های سیمین دوره اشکانی و ساسانی و همچنین در نقش های برجسته طاق بستان می توان دید ولی غربیان آن را «آرابسک» خواندند و آن را به اسلام و منطقه مسلمان نشین نسبت دادند، نقش مایه اسلیمی که در اکثر هنر های سنتی ایران از قبیل قالی بافی، تذهیب، کاشی سازی، گچبری، قلم زنی، منبت کاری و حجاری به کار می رود نگار های است جهانی که اغلب کشور های مسلمان به گونه ای آن را در هنر های صناعی خود به کار برده اند.
گفته شده است این نگاره پیچ در پیچ که نه ابتدا دارد و نه انتها و به طور نامحدود در سطح فرش ظاهر می شود نشانی از اسلام دارد و منبعث از تفکر توحیدی هنر اسلامی است. سایر طرح ها و نگاره هایی که در دنیای مردم مسلمان مورد توجه قرار گرفتند همین حالت را دارند.
مطلب پیشنهادی: فرش اصیل ایرانی در دیدار ترامپ
همه این طرح ها به نحوی سر بر آستان تسلیم اراده معبود دارند یا نشانی از انتظام امور طبیعت را به دست می دهند. در حقیقت باید گفت این طرح ها که به ظاهر به فرش زینت می دهند بر خلاف نظر عده ای از محققان غربی، تنها برای آرایش و کسب زیار نیست، بلکه خود هدفی است برای بیان هویتی رمزی و نمادی.
یکی از کارشناسان اشاره دارد: «تزیین در هنر اسلامی، برای بیان فضای قدسی است. اطلاق تزیینی بودن به هنر اسلامی از سوی شرق شناسان به دلیل عدم درک رمزهای تصویری است و به غلط تزیین را به معنای آرایه فریبنده مطرح کرده اند.»
بدون تردید قالی بافی یک تأسیس اسلامی نیست، زیرا قبل از اسلام در ایران وجود داشته است. بعد از اسلام که این هنر مورد توجه قرار گرفت در اغلب کشورهای مفتوحه قالی بافی به کار گرفته شد و استمرار یافت.
