انواع طرح ایرانی و ترسیم طرح فرش! فرش ماشینی و دستباف ایرانی، با نقش های متعددی که بر روی آن انجام می‌شود نشان دهنده فرهنگ و اصالت فرش ایرانی است. از آن جا که فرش و گلیم های بافته شده به دست هنرمندان ایرانی خوش ذوق و با سلیقه ایرانی بافته شده است، در حال حاضر حرف اول را در جهان می‌زند.
با ما تا آخر این مطلب همراه باشید.
انواع طرح ایرانی و ترسیم طرح فرش
طرح فرش عباسی
مردم ایران اصطلاح شاه عباسی را بر یک نوع طرح سراسری مرکب از نقوش و اشکال کلاسیک اواسط دوران صفویه اطلاق می کنند. این نقوش يعنى انواع مختلف برگ نخل نگاه های مارپیچ، تبرزین، گلدان و غیره در قالی هایی که به نام قالی های نقش گلدانی معروف اند طرح شده است و همه معتقدند که این قالی ها در زمان سلطنت شاه عباس تهیه گردیده است.
این نقوش در این زمینه قالی به طور پراکنده و جدا از یکدیگر با فواصل مساوی طرح گردیده و همیشه به وسیله نوعی شاخه یا شبکه با یکدیگر ترکیب و پیوسته شده است.
این طرح قالی در کلیه نقاط ایران بافته می شود. طراحان گرامان و کاشان و تبریز و اصفهان و مشهد دوست دارند طرح هایی گوناگون و زیبا که در آن ها مهارت و استادی زیاد به کاررفته باشد تهیه نمایند. در روستاها نیز اغلب قالیبافان با انواع معمولی نقش درخت نخل وگلدان آشنایی دارند و اغلب قالیچه و قالی هایی را با این طرح ها و بافت گردان تهیه می کنند.
طرح بید مجنون
طرح بید مجنون یکی از مشهورترین و جالب توجه ترین طرح های قدیمی ایران است. در ترکیب، بید مجنون و سرو و درخت تبریزی و
درختان میوه کیفیتی موجود است و چنان جالب توجه و دارای خصوصیات و ویژگی هایی است که در کلیه کشورهای تهیه کننده قالی از آن تقليد شده است. اصل و منشاء آن معلوم نیست ولی مثل طرح میناخانی احتمال داردکردستان باشد.
چه نمونه های قدیمی آن که در اختیار ماست در بیجارتهیه شده است. این موضوع که این طرح کاملا با خطوط شکسته بافته می شود می رساند که اصل و منشاءآن روستاهای ایران بوده است. نسخه اصلی آن مثل طرح های قالی های مشهور صفويه توسط استاد طراح
بر روی تخته مخصوص طراحی تهیه نگردیده است. بدون شک هنگامی که زن خانه دار روستایی با چهره گندمگون مشتاقانه پشت دار قالی می نشسته و ضمن بافتن، درختان بید مجنون و سرو تبریزی باغ خود را از نظر می گذراند، طرح آن ها را برروی قالی خود پدید آورده است.
این طرح سابقا در نواحی شمال غربی ایران و درروستاهای بیجار و همدان و اراک و ملایر رواج داشت، ولی اکنون کمتر متداول است. لكن تبریزی های آن تقلیدکنندگان بزرگ، هنوز این طرح را می بافند. این طرح در حال حاضردرقالی های بافت اراک به ندرت دیده می شود.
مطلب پیشنهادی: تاریخچه گلیم بافی در ایران
طرح هایی که با خطوط شکسته بافته می شود برای قالی های مرغوب مناسب نیست، زیراقالی ای که این گونه بافته شود خیلی سخت و خشک از کار در می آید. به این جهت طرح بیدمجنون در کرمان و اصفهان و کاشان و قم و حتی در مشهد ناشناخته است. در مقابل این طرح برای قالی های نوع متوسط و درشت بافت بسیار مناسب است. به این جهت هنگامی که قالى اوشاک (ترکیه) معمول و مرسوم بود هزاران تخته قالی با این طرح در این ناحية تهيه گردید.
طرح خرچنگی
وجه تسمیه این طرح در نقش اصلی آن است که اشاره ای است به خرچنگ. در اینجا باز باطرح تکرار شونده ای برخورد می کنیم که مثل طرح های میناخانی و بید مجنون بسیارمتداول است ولی هیچ گونه اطلاعات مثبتی درباره اصل و منشاء آن در اختیار نداریم. بنظرمی آید اصل آن ترکی است. چه در اغلب قالی های قره باغ (ناحیه ای در شمال شرقی تبریز،مرز روسیه) دیده می شود و باز در شیروان که در جنوب قفقاز واقع گردیده رایج است.
مطلب پیشنهادی: طرح لچک ترنجی و مینا خانی
روستاهای ترک نشین و همدان نیز این طرح را در قالی های خود به کار می برند. نقش های بزرگ بیضی شکل به بعضی از بوته هایی که در طرح های دوران صفویه دیده می شودشباهت دارد، ممکن است چنگال خرچنگ یک نوع طرح اسلیمی باشد که آن را با قواعدرسوم تطبیق داده اند و نیز امکان دارد نسخه های اصلی آن طرحی با خطوط منحنی بوده که توسط یکی از طراحان دوران صفویه کشیده شده و بعد قالیبافان روستاهای ترک نشین قره باغ در جنوب قفقاز و بخش هایش کوشش کرده اند خطوط منحنی آن را به خطوط مستقیم تبدیل نمایند تا در این مورد مانند سایر موارد بتوانند این طرح ها را با بافت ساده درقالی های خود پدید آورند.
طرح خرچنگی مانند طرح بید مجنون طرحی است با خطوط مستقیم و ساده و موزون. بافت آن بسیار سهل است و مملو است از ویژگی های مشخص.
طرح گل حنایی
مفسران مکرر در مکرر اظهار داشته اند که این طرح کوچک مکرر نام خود را از گل حنا اقتباس کرده است. ولی شباهت زیادی به این گل ندارد. با این همه طرح گل حنایی اشاره ای است به این گل. گرچه در ایران طرح مشهوری است ولی رواج زیادی ندارد. این طور به نظر
می رسد که اصل و منشاء آن اراک (سلطان آباد) بوده است و هنوز نیز در بین قاليبافان مشک آباد و محال یکی از متداولترین طرح ها به شمار می رود. در مغرب، این طرح را اغلب طرح شاه بلوط می نامند. زیرا به شکوفه این درخت شباهت دارد.
نحوه ترسیم طرح قالی
پس از آنکه طرح یک قالی کشیده شد آن را بر روی کاغذهای شطرنجی منتقل می نمایند. امروزه این کاغذها بصورت آماده شده بنام کاغذ قالی یا شطرنجی قالی در تمام مراکز قالی بافی در دسترس است اما در گذشته طرح قالی را با دست بر روی کاغذ و یا لوحه های حلبی ترسیم می نمودند و در مراکز قالی بافی افرادی بودند که در همه ی عمر کارشان تنها ترسیم خطوط بر روی کاغذ و یا این لوحه ها بود.
نقش های شکسته و هندسی بواسطه ساده بودنشان کمتر احتیاج به چنین طرحی داشتند معمولا استادکار قالیباف بدون نقشه، قالی را با طرح دلخواه بوجود می آورد و طبعا اشتباهات زیادی نیز در طرح قالی دیده می در حال حاضر طراحی و نقشه کشی در صنعت قالی بافی کاری مستقل و تخصصی بوده و به عهده استادان هنرمند این فن می باشد و معمولا قالیبافان طرح های جدید را از این هنرمندان خریداری و مورد استفاده قرار می دهند و طرح های مذکور توسط همان هنرمندان و یا شاگردانشان بر روی کاغذ طراحی ترسیم شده است.
بر روی نقشه قالی بافی، هر خانه شطرنجی معمولاً نشانه یک گره در روی قالی است. بر کاغذ شطرنجی قالی، ممکن است که طرح به صورت مشکی و یا از نظر سهولت کار، رنگی نشان داده شده باشد و باين ترتيب قالیباف تنها با نگاه کردن به نقشه قالی می تواند رنگ دلخواه را انتخاب نموده و قالیبافی را شروع و ادامه دهد.
