اصفهان مهد فرش دستباف در ایران! قالی و فرش اصفهان یکی از اصیل ترین فرش های ایران است که در زمان شاه عباس کبیر به اوج درخشش و معروفیت خود رسید. پادشاهان صفوی علاوه برآن که همگی ها مروّج قالی بافی بودند و اکثر آن ها در نزدیکی کاخ های خود کارگاه های قالی بافی دایر کردند.
شاه عباس علاوه بر آن که بر ایجاد کارگاه قالی بافی در اصفهان همت گماشت، برای اولین بر در دنیا موجب به وجود آمدن صادرات فرش به اروپا گردید.
کارگاه های بافندگی پس از دوران صفوی در اصفهان رو به کاهش گذاشت و در سال های بعد با شروع جنگ جهانی دوم متوقف شد ولی پس از جنگ رونق یافت.
با ما تا آخر این مطلب همراه باشید.
اصفهان مهد فرش دستباف در ایران
قالی اصفهان با گره فارسی بافته می شود. از ابریشم به عنوان چله قالی زیاد استفاده می شود. نقوش قالی اصفهان اکثر لچک و ترنج است. طرح های درختی، اسلیمی، گل فرنگ، شکارگاه و طرح آثار و ابنیه باستانی بیشترین نقشه های فرش را در اصفهان تشکیل می دهد.
از مراکز قالی بافی اصفهان باید از شهر های فلاورجان نجف آباد، اردستان، شهرضا، نطنز و خوانسار یاد کرد. در قالی اصفهان برای متن قالی رنگ نخودی، برای حاشیه ها آجری و برای نقش ترنج ها رنگ آبی سیر یا قرمز آجری بیشتر به کار می رود.
دکتر تقی بهرامی قالی بافی اصفهان را در مجموعه فرهنگی که در سال ۱۳۱۶ شمسی انتشار یافته است در دو زمان درخشان گزارش کرده است؛ یکی عصر زرین قالی بافی یعنی صفویه و دیگری (البته بسیار کمتر) قاجاریه، زمانی که ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه حاکم اصفهان بوده است.
هنرمندان طراح در اصفهان
اصفهان مهد هنر ایران به ویژه در قرن دهم و یازدهم هجری قمری در شکوفایی هنر قالی ایران تاثیر عمده داشته است. با تأسیس هنرستان اصفهان (در سال ۱۳۱۵ شمسی) هنرمندان نام آوری پرورش یافتند.
هنرمند نامی قالی ایران، عیسی بهادری رئیس هنرستان اصفهان و شاگرد پر آوازه اش استاد محمود فرشچیان در شمار هنرمندان این منطقه هستند.
طراحان قالی اصفهان عبارت اند از: احمد ارچنگ، رشتیان، رضا شاکری، کرباسیون، احمد شکرایی، اصغر بیات، حسين مصورالملکی، حاج میرزا امامی، روح الله مینائیان، احمد کوشش، جعفرقلی دادخواه، رحمت الله شادمان، اکبر مهدی یی، عباس ملکی و اصغر رسولی.
از استادان مینیاتور این استان، عباسقلی پورصفا، محمود فرشچیان، جواد رستم شیرازی، هوشنگ جری زاده، محمدعلی زاویه، هادی تجویدی، علی کریمی، مهدی تجویدی، ابوطالب مقیمی و الطافی را باید نام برد.
فرش دستباف کاشان
کاشان از کانون های با اهمیت فرش در ایران است. نام کاشان با نام زری، مخمل و نفیس ترین فرش های ایرانی که به غلط به نام قالی های پولونزی (لهستانی) معروف شده است توأم است.
قالی های ابریشمی زربفت که به سفارش دربار لهستان در دوران صفوی در کاشان بافته شد برای نخستین بار در سال ۱۸۷۸ میلادی در نمایشگاهی پاریس در کاخ ترو کادرو به نمایش در آمد.
از قالی های قرن هجدهم و نوزدهم گرچه نمی توان بافت قالیی را با دلایل بسنده به کاشان نسبت داد، ولی سابقه شکوفایی صنعت پارچه بافی کاشان بر اساس نوشته عده ای از جهانگردان که در قرن های شانزدهم و هفدهم از این شهر بازدید کردند می تواند نشانی از رشد بافندگی و بافت قالی در کاشان باشد.
مطلب پیشنهادی: درباره فرش دستباف کاشان بیشتر بدانیم!
جنبشی که با کمک بازرگانان تبریز در اواسط قرن نوزدهم در تأسیس کارگاه های قالی بافی در ایران برای گسترش صادرات فرش پیدا شد به شهر های بزرگی مانند مشهد و کرمان و از جمله کاشان نیز کشیده شد.
نخستین قالیچه با پشم مرینوس در کاشان، در اواخر قرن نوزدهم بافته (بافت قالیچه های دیگری از این دست با پشم مرینوس که از «منچستر» به ایران وارد می شد که بعدها کلاف های دست ریس محلی جایگزین آن شد) دور تازه ای در صنعت فرش این شهر به وجود آورد.
آن گاه که ورود پارچه های ماشینی اروپا به ایران بازار شال بافان کاشان را کساد کرد، روی آوردن کارگران نساجی و شال بافی به صنعت فرش باعث رونق تازه در اقتصاد این شهر شد.
قالی کاشان دو پوده است و با گره فارسی بافته می شود و رجشمار بافته های کاشان و روستاهای پیرامون آن ۴۰×۴۰ در هر گره (۶/۵ سانتی متر) است.
در اوایل قرن بیستم، زمانی کاشان از نظر تهيه نفیس ترین قالی با کرمان به رقابت برخاست و قالی هایی ریز باف تر از قالی کرمان تهیه کرد، ولی طراحان کاشان نتوانستند با تهیه نقشه های تازه با این تلاش بافندگان هماهنگی کنند.
شرکت های آمریکایی مستقر در اراک در فاصله دو جنگ، بافت قالی هایی را با طرح ساروق به کاشان سفارش می دادند. در نتیجه بافندگان کاشان، سال ها بافت دو گونه طرح معمول در کاشان یعنی لچک ترنجی با متن پوشیده و شاه عباسی یا اصفهانی را به فراموشی سپردند، ولی در پایان جنگ جهانی دوم، بافت دو طرح یاد شده آغاز شد.
از جمله نقشه های معمول در کاشان عبارت است از: واگیره خشتی، واگیره قابی، واگیره کتیبه ای، ترنج و محراب، افشان، اسلیمی، شیخ صفی، نقشه اردبیل، گلدانی، درختی، جنگلی، خطی، بته ترمه ای، بندی، حاج خانمی و دورنما.
نقشه های کاشان از دو قسمت تشکیل می شود: افشان، ترنج و محراب و غیره که به دومی نقشه اصیل کاشان گفته می شود در رقابت بافندگان کاشان با بافندگان کرمان بر سر بافت قالی های نفیس، نه تنها نقاشان قالی بلکه رنگرزان کاشان نیز نتوانستند با بافندگان هماهنگی کنند و مایه های متنوع به دست آورند.
