در مورد طرح لچک ترنجی و میناخانی! جالب است که بدانید آنچه که فرش ایرانی را از سایر فرش و قالی ها در دنیا سبب تفاوت آن می شود طرح در فرش های ایرانی است. طرحی که به وسیله هنرمندان خوش ذوق ایرانی طراحی و به مرحله بافت فرش می رسد.
هر جای سرزمین ایران دارای طرح و اندازه های مختلف فرش می باشد که ما در این مطلب سعی در توضیح طرح لچک و میناخانی را داریم. پس با ما تا آخر این مطلب همراه باشید.
طرح لچک
طرح لچک ترنجی با همه زیبایی و ظرافت آن یک طرح کاملاً ایرانی به شمار می رود. نخستین بار در قرن پانزدهم به عنوان طرحی برای جلد های برجسته چرمی مورد استفاده قرار گرفت.
در قرن شانزدهم این طرح برای قالیبافی به کار رفت و تا امروز به عنوان یک طرح نمونه و رسمی ایران باقی مانده است. در حدود صد ها نمونه مختلف از این طرح موجود است که اغلب آن ها نماینده ابداع خارق العاده و هنر شگفت انگیز طراحان ایرانی است، بنابراین با توجه به زیادی انواع آن شایسته نیست که آن را جزء نه طرح های رایج در ایران بشمار آوریم.
لكن باید در نظر داشت که در پنجاه سال اخیر هزاران تخته قالی با انواع ساده تر این طرح تهيه شده مثلاً انواع معمولی تر قالی های تبریز و مشهد و قالی های ناحيه هريس که بافت آن را از گردان به شکسته تغییر دادند و در زمره مشهور ترین و متداول ترین قالی های هریس و گوراوان به شمار می رود.
با توجه به این نکات می توان لااقل انواع ساده طرح های لچک ترنجی را به عنوان یکی از نه طرح معمولی و شناخته شده طرح های ایران به شمار آوریم. برای انواع معمولی این طرح اندازه های معینی داده نشده است. ولی ایرانیان قواعدی در این زمینه دارند که میل دارند در صورت امکان به کار برده شود.
چه می دانند اگر این دستورالعمل ها به کار بسته شود موجب می گردد که قالی متناسب و خوش قطع از کار درآید. (بدیهی است که این قوانین را نمی توان در مورد قالی هایی که اشکال غیرعادی دارند مثلاً قالی های چهارگوش و زیاد طويل و یا باریک بکار برد.)
قالی با طرح لچک ترنج
خطوط اصلی نقش جلد كتاب، قرن پانزدهم، محتملأ طرح لچک ترنجی توسط استادکاران تبريز از روی نقش جلد این کتب دینی اقتباس
شده است. این قواعد سه گانه به شرح زیر است:
۱- در ازای ترنج یعنی قسمت بیضی آن (غیر از دو سر و گردن آن باید مساوی یک سوم در ازای تمام قالی باشد.
۲- پهنای حاشیه باید مساوی یک ششم پهنای قالی باشد.
۳- مجموع پهنای حاشیه های باریک باید مساوی پهنای حاشیه اصلی باشد.
طرح میناخانی
گفته می شود که وجه تسمیه این طرح به مناسبت مردی تبریزی به نام میناخان بوده که آن را به وجود آوره و متداول ساخته است (اما این توضیح را باید با احتیاط تلقی کرد.)
چرا که قدمت این طرح از هفتاد و پنجمین سال قرن نهم یعنی هنگامی که طرح های ایرانی تحت نفوذ به وجود طراحان تبریزی قرار گرفت، بیشتر است، می توان گفت که به احتمال قوی منشا این طرح کردستان است. چه غالبا در قالی های قدیمی کردستان و از جمله بیجار دیده می شود.
این طرح با وجود یک نواختی موثر است و چون قسمت کوچکی است که تكرار شود بافتن آن آسان است. به این جهت در اغلب نقاط ایران متداول شده است.
مطلب پیشنهادی: ترنج در فرش و قالی چیست؟
تا ۵۰ سال قبل این تنها طرحی بود که مردم ورامین (ناحیه ای حاصل خيز در جنوب تهران) از آن در قالیبافی استفاده می کردند.
مردم این ناحیه به قدری قالی های مشابه از لحاظ طرح و اندازه بافتند که در فروش آن ها دچار اشکال شدند. به این جهت طرح دیگری اختیار کردند که آن هم بیش از قالی های قبلی برای آن ها خوش یمن نبود.
